گزارش دومین سمپوزیوم مطالعات میان‌رشته‌ای (۲)
رئیس پردیس البرز دانشگاه تهران: میان‌رشتگی‌ها راهی برای افزایش تأثیرگذاری دانشگاه‌هاست / تک روایتی که ما از دانش و از جهان داشتیم امروزه به روایت‌های مختلف تغییر پیدا کرده است
روابط عمومی پردیس البرز- رئیس پردیس البرز دانشگاه تهران در دومین سمپوزیوم مطالعات میان‌رشته‌ای گفت: میان‌رشتگی‌ها پاسخ به انتظار از دانشگاه در تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی و راهی برای افزایش این تأثیرگذاری‌اند.
دکتر یونس نوربخش در سخنرانی خود با عنوان «ملاحظاتی در سیاستگذاری میان‌رشتگی در دانشگاه: ضرورت‌های اجتماعی و راهکارهایی در سطح میانی» اظهار داشت: میان‌رشتگی‌ها در چند ویژگی حائز اهمیت‌اند که پاسخ به تقاضا برای مهارت افزایی یکی از آنهاست به این معنا که دانشجویان در کنار دانش، مهارت‌هایی را هم کسب کنند.
دانشیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه تهران ادامه داد: خلاقیت و نوآوری که میان‌رشتگی در تقویت آنها بسیار موثرند، از اهداف میان‌رشتگی است. هم‌چنین، میان‌رشتگی به حل مسائل پیچیده که لازمه‌اش جامع‌نگری است کمک می‌کند. علاوه بر آن، دستیابی به فناوری در این مسیر اهمیت ویژه‌ای دارد زیرا امروزه فناوری مختلف با روش‌های پژوهش در هم آمیخته است و علوم دیگر را به کمک می‌گیرد. بنابراین جوامع تکنولوژیکی ما امروزه در آن قرار داریم لازمه‌اش رشد میان رشتگی است.
دکتر نوربخش یکی دیگر از اهداف میان‌رشتگی را مسئولیت اجتماعی ذکر کرد و گفت: دانشگاه‌ها باید به مسئولیت اجتماعی و انتظارات ذی‌نفعان که لازمه‌اش حرکت در مسیر میان‌رشتگی است، توجه کنند. دانش کلاسیک تأثیر خاص خودش را دارد اما امروزه این تأثیرگذاری اجتماعی به واسطه میان رشتگی ها افزایش پیدا کرده است.
رئیس پردیس البرز در ادامه اظهار داشت: میان‌رشتگی یا تعابیر دیگری مانند فرارشته‌ای یا بین‌رشته‌ای امروزه یک بحث خیلی جدی است دلیل آن هم این است که دنیا با تحولات اجتماعی و فنی و علمی گسترده مواجه است و در دنیای امروز که دانش هر چند دقیقه دو برابر می‌شود، مسلماً تخصص‌محوری که در گذشته در جوامع و دانشگاه‌ها شکل می‌گرفتند از این پارادایم باید عبور کند. البته این به آن معنا نیست که رشته‌ها به سبک قبل دیگر مهم نیستند اما مرزهایی که در گذشته وجود داشت فرو ریخته و آن تک روایتی که ما از دانش و از جهان داشتیم امروزه به روایت‌های مختلف تغییر پیدا کرده است. در حقیقت ما با یک دانش قطعی و یک نظر قطعی در همه‌چیز مواجه نیستیم بلکه با چنان تکثری مواجهیم که امروزه از روایت‌های مختلف دانشی صحبت می‌کنند.
دکتر نوربخش در تشریح اقدامات پردیس البرز و دانشگاه تهران در پیشبرد برنامه میان‌رشتگی گفت: ما در دانشگاه تهران در تعریف میان رشتگی‌ها چند شاخص را اصل قرار دادیم به این معنا که میان‌رشتگی فقط قرار دادن چند علم در کنار یکدیگر نیست بلکه الگوها و معیارهایی را قرار دادیم؛ ازجمله اینکه در تصویب میان‌رشتگی‌ها آینده‌نگری و آینده‌پژوهی هم در لحاظ شود. اینکه در آینده چه مشاغلی حذف می‌شوند؛ چه مشاغلی بازار دارند؛ با تحولات اجتماعی چه علوم جدیدی مطرح می‌شود؛ چه علومی از رده خارج یا اهمیت‌شان کاسته می‌شوند؛ معیارهایی بودند که پیشنهادها بر اساس آنها مورد بررسی قرار می‌گرفتند. بحث اشتغال، فناوری، حل مسائل بومی از دیگر شاخص‌ها در بحث پذیرش پیشنهادها بود.
دانشیار دانشگاه تهران تصریح کرد: به نظر می‌رسد که میان‌رشتگی با تحولاتی که دانشگاه در آینده در پیش دارد گره خورده است. دانشگاه‌های آینده دانشگاه‌هایی هستند که وظایف‌شان فرق کرده، توقعات و انتظارات اجتماعی هم از دانشگاه‌ها متفاوت شده است. در کل میان رشتگی یکی از تحولات ضروری برای به‌روز شدن دانشگاه‌ها و تأثیرگذاری اجتماعی است چرا که رشته‌های جدید ناظر به تحولات جهانی و ملی و آینده هستند.
رئیس پردیس البرز با تقسیم سیاستگذاری میان‌رشته‌ای در سه سطح اظهار داشت: سطح خرد که مربوط به کنشگران مانند استادان و دانشجویان می‌شود. سطح میانی که خود نهاد و سازمان دانشگاه است و سطح کلان به وزارت علوم، دولت و مباحث کلان‌تر مربوط می‌شود. ما در اینجا به سطح دانشگاهی و دانشگاه تهران می‌پردازیم.
دکتر نوربخش در تشریح اقدامات سطح دوم در دانشگاه تهران افزود: ما در دانشگاه چند اقدام مهم داشته‌ایم. اولین اقدام رفع موانع بوروکراتیک بوده است؛ یعنی تغییر آئین‌نامه‌ها و بخش‌نامه‌ها که در دانشگاه تهران گام‌هایی برداشته شده ولی برای دانشگاه میان‌رشته‌ای، کارآفرین و مسئولیت پذیر اجتماعی لازم است در آئین‌نامه‌ها و بخش‌نامه‌ها بازنگری جدی صورت بگیرد.
وی اضافه کرد: باید در وظایف گروه‌های آموزشی بازنگری شود. به نظرم باید نام گروه‌های آموزشی به گروه‌های علمی تغییر پیدا کند چون در نام آموزشی، حوزه‌های پژوهش و میان‌رشته‌ای تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد. حتی وظیفه مدیر گروه تغییر می‌یابد زیرا باید ارتباط با گروه‌های دیگر جز وظایفش قرار بگیرد. لذا بازنگری در عنوان و شرح وظایف این گروه‌ها کمک کننده است.
دکتر نوربخش یکی از پیشنهادهای مهم در پیشبرد میان‌رشتگی را تأسیس کمیسیون‌های بین دانشکده‌ای توصیف کرد و گفت: در دانشگاه تهران کمیسیون‌های بین دانشکده‌ای تشکیل شده است که کمیسیون علوم اجتماعی – رفتاری، کمیسیون فنی، کمیسیون هنر از جمله آنهاست. بنابراین در این مورد دو راه وجود دارد یکی تشکیل کمیسیون بین دانشکده‌ای میان‌رشته‌ای و یکی قرار دادن بحث میان‌رشته‌ای در دستور جلسه همه کمیسیون‌هاست. من پیشنهادم حداقل برای چند سال، تأسیس کمیسیون میان‌رشتگی است که بتواند همه دانشکده‌ها را به کار بگیرد.
پیشنهاد مهم دیگر رئیس پردیس البرز دانشگاه تهران تأسیس مرکز یا مرکز برنامه‌ریزی میان رشتگی بود تا این مؤسسه یا مرکز بتواند گروه‌ها و کمیسیون‌هایی را تشکیل دهد.
وی خاطرنشان کرد: برنامه‌ریزی مستمر در حوزه میان‌رشتگی می‌تواند در قالب یک مؤسسه در کنار مؤسسات خوب دانشگاه تهران باشد تا برنامه‌ریزی به شکلی منسجم ادامه پیدا کند.
دکتر نوربخش در ادامه توضیحات خود افزود: توسعه حق انتخاب دانشجو در انتخاب واحد در رشته‌های مختلف که دووجهی یک گام در این مسیر است، اقدام مهمی است اما می‌توان گام‌های بیشتری در این زمینه برداشت. در پردیس کتابچه‌ای تدوین شده است که در آن خیلی از دانشگاه‌ها معتقدند هم رشته و هم درس به انتخاب دانشجو باشد. برای اینکه تعریف کلی از درس‌ها در جاهایی خوب است اما در جاهایی افراد تمایل دارند در مسیر شخصی شدن حرکت کنند که استقبال از ان‌بی‌ای و آموزش‌های آزاد نشان از این تمایل دارد.
رئیس پردیس البرز تشکیل هسته‌های پژوهشی را یک گام مؤثر در حوزه میان‌رشته‌ای ذکر کرد و گفت: تشکیل هسته‌های پژوهشی در دانشگاه تهران صورت گرفته است. ما در حوزه سلامت اجتماعی که حوزه اجتماعی و حوزه پزشکی است پیشنهاد یک هسته پژوهشی دادیم. این هسته‌ها بوروکراتیک نیستند. گروهی از اساتید با مأموریت در حل مسئله‌ای گرد هم می‌آیند و با ارائه نظر و بحث درباره آن به شکل‌گیری یک دانش کمک می‌کنند.
به گفته دکتر نوربخش ایجاد شبکه اطلاع‌رسانی میان‌رشتگی با راه اندازی یک وب سایت در پردیس البرز آغاز شده است. در این سایت فعالیت‌های همه دانشکده‌ها، پردیس‌ها و حتی خارج دانشگاه که در حوزه میان‌رشتگی و تدوین رشته‌ها باشد اطلاع رسانی می‌شود.
توسعه استارت‌آپ‌ها و پارک‌های علم و فناوری در کنار شکل‌گیری این شبکه در فضای مجازی از دیگر پیشنهادهای رئیس پردیس البرز برای ارتقای فعالیت‌های مربوط به حوزه میان‌رشتگی بود.
وی دومین سمپوزیوم مطالعات میان‌رشته‌ای را گام بسیار مهمی برای این ارتباط توصیف و اظهار امیدواری کرد که این برنامه در سال‌های بعد تداوم داشته باشد.
دکتر نوربخش در پایان تاکید کرد: همه اینها منوط به یک گفتمان‌سازی است و پذیرش اینکه دانشگاه‌های آینده راهی جز توجه به این مسیر در پیش رو ندارند.
اخبار مرتبط:
دکتر حمیده دباغی: میان‌رشته‌ای‌ها باید با توجه به بستر فرهنگی و نیاز جامعه طراحی و اجرا شوند